Oxaalzuur is een chemische verbinding die wijdverspreid in de natuur voorkomt en in tal van toepassingsgebieden wordt gebruikt. Als tweewaardig carbonzuur is het een belangrijke stof in industrie, huishouden en geneeskunde. In deze blogpost willen we een nadere blik werpen op de eigenschappen en toepassingsmogelijkheden van oxaalzuur.

Chemische eigenschappen van oxaalzuur

Oxaalzuur, ook ethanndizuur genoemd, heeft de chemische formule C₂H₂O₄. Het is een kleurloze, kristallijne verbinding die goed oplosbaar is in water. Met een smeltpunt van 189°C en een kookpunt van 101°C bij 13 hPa behoort oxaalzuur tot de vaste stoffen.

Als tweewaardige carbonzuur bezit oxaalzuur twee carboxylgroepen (-COOH), die verantwoordelijk zijn voor zijn reactiviteit. Door het afsplitsen van waterstofatomen kunnen oxalaationen (C₂O₄²⁻) ontstaan, die op hun beurt zouten met metaalkationen kunnen vormen.

Oxaalzuur is een relatief sterke zuur met een pKs-waarde van 1,25 voor de eerste dissociatiestap en 4,19 voor de tweede stap. Het reageert daarom met basen onder vorming van zouten, de zogenaamde oxalaten.

Voorkomen en winning van oxaalzuur

Oxaalzuur komt van nature voor in veel planten, met name in rabarber, spinazie, snijbiet en zuring. Het dient de plant als bescherming tegen vraat. Ook in paddenstoelen, korstmossen en sommige dieren is oxaalzuur aantoonbaar.

Industriëel wordt oxaalzuur voornamelijk geproduceerd door oxidatie van koolhydraten zoals glucose of sacharose. Hierbij worden de suikermoleculen eerst omgezet in koolstofmonoxide en water, waarna oxaalzuur ontstaat door verdere oxidatie. Alternatief kan oxaalzuur ook uit hout of cellulose worden gewonnen.

Toepassingen van oxaalzuur

De veelzijdige eigenschappen van oxaalzuur maken het tot een nuttig materiaal in tal van sectoren. Hier een selectie van de belangrijkste toepassingsgebieden:

Reiniging en verwijdering van aanslag

Oxaalzuur is een effectief reinigingsmiddel dat vooral wordt gebruikt voor het verwijderen van kalk- en roestafzettingen. Het wordt daarom veel toegepast in huishoudelijke reinigers, ontkalkers en roestverwijderaars. Ook in de industrie wordt oxaalzuur gebruikt voor het reinigen van metalen oppervlakken.

Chemische industrie

Als uitgangsstof voor de productie van oxalaten, esters en andere chemische verbindingen speelt oxaalzuur een belangrijke rol in de chemische industrie. Oxalaten worden gebruikt als reductiemiddel, complexvormer of neerslagmiddel.

Medische toepassingen

In de geneeskunde wordt oxaalzuur bijvoorbeeld gebruikt voor de behandeling van jicht, omdat het urinezuurkristallen kan oplossen. Ook in de tandheelkunde wordt het gebruikt om tandsteen te verwijderen. Daarnaast wordt oxaalzuur in medicijnen als hulpstof toegepast.

Landbouw en tuinbouw

In de landbouw wordt oxaalzuur gebruikt voor de bestrijding van onkruid en plagen. In de tuinbouw wordt het ingezet om bloempotten en tuingereedschap te reinigen. Ook kan oxaalzuur als toevoeging in meststoffen voorkomen.

Andere toepassingen

Naast de genoemde toepassingsgebieden wordt oxaalzuur ook gebruikt in de textielindustrie, leerbewerking, fotografie en bij de productie van kleurstoffen en lakken.

Veiligheid bij het gebruik van oxaalzuur

Hoewel oxaalzuur veelzijdig inzetbaar is, moet er voorzichtigheid worden betracht bij de omgang ermee. In zuivere vorm is oxaalzuur giftig en kan het bij inslikken of huidcontact schadelijk zijn voor de gezondheid. Daarom moeten beschermingsmaatregelen zoals handschoenen en goede ventilatie worden genomen.

Bij het omgaan met producten die oxaalzuur bevatten, is het belangrijk de doseringsaanbevelingen te volgen en kinderen uit de buurt van de stof te houden. Bij inslikken of contact met de ogen moet onmiddellijk medische hulp worden ingeroepen.

Oxaalzuur is over het algemeen een nuttige en veelzijdige chemische stof, maar het gebruik ervan moet met de nodige zorgvuldigheid gebeuren. Met de juiste veiligheidsmaatregelen kan oxaalzuur echter veilig en effectief worden ingezet in tal van toepassingsgebieden.